Domates bitkileri çeşitli hastalıklara ve zararlılara karşı duyarlıdır, ancak uygun bakım ve önleyici tedbirlerle onları sağlıklı tutabilirsiniz. Domates ile ilgili önceki 2 blogumuzda domates yetiştiriciliğini tohumdan hasada kadar ele almaya çalışmıştık ve konuyla ilgili son yazımızda bir bahçıvan olarak dikkat etmeniz gereken yaygın hastalıklar ve zararlılardan bahsedeceğiz.
Yaygın Domates Hastalıkları
Erken Yanıklık (Alternaria solani)
Tanımlama: Alt yapraklarda koyu lekeler belirir, bunlar sonunda sararır ve yaprak dökülmesine neden olur. Noktalar eşmerkezli halkalara sahip olabilir.
Önleme: Toprakta patojenlerin birikmesini önlemek için mahsulleri yıllık olarak değiştirin (münavebe). Toprağın yapraklara sıçramasını azaltmak için bitkilerin etrafını malçlayın. Sulama esnasında yaprakları kuru tutmaya dikkat edin tabandan sulama yapın. Enfekte olmuş kısımları ayırın ve yok edin.
Geç Yanıklık (Phytophthora infestans)
Tanımlama: Yapraklarda hızla genişleyen ve kahverengi ve kağıtsı hale gelen büyük, sulanmış lekeler. Nemli koşullarda yaprakların alt kısımlarında beyaz mantar oluşumu görülebilir.
Önleme: Bitkiler arasında yeterince mesafe bırakarak iyi hava sirkülasyonu sağlayın. Üstten sulamadan kaçının. Yayılmasını önlemek için enfekte olmuş bitkileri derhal çıkarın ve yok edin.
Fusarium ve Verticillium Solgunluğu
Tanımlama: Bitkilerde solma, sararma ve sonunda ölüm görülür. Sapların kesilmesi sonucunda damar dokusunda kahverengi renk değişiklikleri gözlemlenir.
Önleme: Mümkünse bu hastalıklara dirençli domates çeşitleri tercih edin. Toprak kaynaklı patojenleri azaltmak için ürün rotasyonu (münavebe) uygulayın. İyi drenaj sağlayın ve aşırı sulamayı önleyin.
Yaygın Domates Zararlıları
Domates Boynuzlu Kurdu (Manduca quinquemaculata)
Tanımlama: Beyaz diyagonal çizgili ve arka ucunda boynuz benzeri çıkıntılı büyük yeşil tırtıllar. Bitkilerin yapraklarını hızla dökebilirler.
Önleme: Kurtları gördüğünüzde elle toplayın ve yok edin. Kadife çiçeği ve dereotu gibi çiçekler ekerek yaban arıları gibi doğal yırtıcıları çekin.
Yaprak Bitleri
Tanımlama: Yeni sürgünler üzerinde kümelenen, bitkilerden özsu emen küçük, yumuşak gövdeli böceklerdir. Yeşil, siyah, kahverengi veya kırmızı olabilirler.
Önleme: Yaprak bitlerini uzaklaştırmak için bitkilere kuvvetli su püskürtün. Uğur böcekleri ve sinir kanatlılar (lacewing) gibi doğal yırtıcılardan yararlanın. Suda inceltilmiş neem yağı veya arapı sabunu da organik kontrol yöntemleri olarak kullanılabilir.
Domates Meyve Kurdu (Helicoverpa zea)
Tanımlama: Domates meyvesiyle beslenen bu kurtlar, yüzey hasarına neden olur ve bazen de meyvenin içine doğru tünel açarak daha büyük zararlara yol açar.
Önleme: Bitkileri düzenli olarak izleyin ve bulabildiğiniz tırtılları toplayın. Yetişkin güvelerin bitkilere yumurta bırakmasını önlemek için sera örtüleri kullanın. İstilanın şiddetli olması durumunda Bacillus thuringiensis (Bt) uygulayın.
Beyaz Sinekler
Tanımlama: Yaprakların alt kısmında bulunan, isli küf oluşumuna yol açan tatlı özsu üreten küçük, beyaz, güve benzeri böcekler.
Önleme: Parazitik yaban arısı ve yırtıcı böcekler gibi doğal yırtıcıları bahçenize çekin. Beyaz sinekleri caydırmak için yansıtıcı malç naylonu ve yapışkan tuzaklar kullanın.
Tuta absoluta
Tanımlama: Yaprak, gövde ve meyvelere tünel açan küçük sarımsı yeşil tırtıllar domatesin en önemli zararlılarındandır.
Önleme: Sıkı izleme uygulayın. Enfekte olmuş bitki parçalarını ayırın ve yok edin. Doğal avcılar gibi biyolojik kontrol yöntemlerinden yararlanın. İstila şiddetliyse, böcek ilacı kullanmayı düşünün. Ancak ilaçlara karşı zamanla direnç oluşmasını önlemek için farklı ilaçları dönüşümlü kullanın.
Önleme ve Yönetim
İzleme: Domates bitkilerini, renk veya yaprak değişiklikleri, yapraklardaki deformasyonlar, küf (böcek atığı) ve larvalar dahil olmak üzere istila belirtileri açısından düzenli olarak inceleyin.
Kültürel Uygulamalar: Popülasyonu azaltmak için enfekte bitki parçalarını ayırın ve yok edin. Zararlıların yaşam döngüsünü bozmak için ürün rotasyonu uygulayın. Hastalıkların yayılmasını önlemek için bahçe ve alet hijyeni uygulayın.
Biyolojik Kontrol: Belirli parazit yaban arısı gibi doğal yırtıcıları ve zararlıları avlayan sinir kanatlıları veya uğur böceği gibi yırtıcı böcekleri teşvik edin.
Kimyasal Mücadele: Eğer istila şiddetliyse, ihtiyaçlarınıza göre etiketlenmiş uygun fungisitleri veya böcek ilaçlarını kullanmayı düşünün. Ancak talimatları dikkatli bir şekilde takip etmeye dikkat edin ve faydalı böcekler ve çevre üzerindeki potansiyel etkiyi göz önünde bulundurun. Direnç oluşumunu önlemek için farklı fungisit veya böcek ilacı sınıfları arasında geçiş yapın.
Entegre Zararlı Yönetimi (IPM): Entegre zararlı yönetimi yaklaşımının bir parçası olarak kültürel, biyolojik ve kimyasal kontrol yöntemlerinin bir kombinasyonunu uygulayın.
Dayanıklı Çeşitler: Bölgenizde mevcutsa dayanıklı çeşitler ekmeyi düşünün.