Daha önce büyümeyi, haşere kontrolünü ve verimi artırmak için yüzyıllardır tercih edilen kardeş bitkiler uygulamasından bahsetmiştik. Bu yazımızda ise yan yana ekilmesi sakıncalı olan bitkilere göz atacağız.
Tüm bitki eşleşmeleri faydalı değildir. Bazı bitkiler uyumsuzdur ve birlikte büyüdüklerinde birbirlerinin büyümesini, sağlığını ve üretkenliğini olumsuz etkileyebilir. Bu uyumsuzlukların anlaşılması, mahsullerin başarısını garanti altına almak açısından çok önemlidir.
Bitkiler Arasındaki Uyuşmazlığın Nedenleri
Allelopatik Uyumsuzluk
Allelopati, toksik maddelerin salınması nedeniyle bir bitkinin diğer bitki tarafından kimyasal olarak engellenmesi anlamına gelir.
Siyah Ceviz (Juglans nigra): Domates, patates ve biber dahil birçok bitkinin büyümesini engelleyen juglon salgılar.
Ayçiçekleri (Helianthus annuus): Fasulye ve patateslerin büyümesini engelleyebilecek allelopatik kimyasallar üretir.
Besin Rekabeti
Bitkiler büyümek için çeşitli besin maddelerine ihtiyaç duyar. Benzer besin ihtiyaçları olan iki bitki birlikte büyüdüğünde rekabet edebilirler ve bu da eksikliklere yol açabilir.
Mısır ve Domates: Her ikisi de ağır beslenicilerdir; nitrojen ve diğer besinler için rekabet ederler.
Havuç ve Dereotu: Fosfor ve potasyum gibi temel besinler için rekabet ederler.
Zararlı ve Hastalık Duyarlılığı
Bazı bitki eşleşmeleri, zararlı böcekleri çekerek ya da hastalığa yol açan bir mikro ortam yaratarak haşere ve hastalık sorunlarını şiddetlendirebilir.
Turpgiller ve Çilekler: Turpgiller, yaprak bitleri ve tırtıllar gibi çileklere de zarar verebilecek zararlıları çekebilir.
Soğan ve Fasulye: Soğanlar fasulyelerin büyümesini engelleyebilir ve fasulyelere zarar verebilecek soğan kurtçuklarını çekebilir.
Büyüme Alışkanlığı ve Fiziksel Müdahale
Bazı bitkilerin fiziksel büyüme alışkanlıkları, gölgeleme, sıklaşma veya köklere müdahale yoluyla diğerlerinin büyümesine engel olabilir.
Patates ve Salatalık: Patates yanıklık gibi hastalıkları yayabilir ve bu durum salatalıkları da etkileyebilir.
Rezene ve Çoğu Bitki: Rezene, fasulye ve domates dahil diğer birçok bitkinin büyümesini engelleyen maddeler salgılar.
Bitki Uyumsuzluğunun Sonuçları
Azalan Büyüme ve Verim
Besin maddeleri için rekabet eden veya allelopatik maddelerden etkilenen bitkiler sıklıkla bodur büyüme ve düşük verim sergiler. Örneğin, siyah ceviz ağaçlarının yakınında yetişen domateslerde sıklıkla yaprakların sararması ve meyve üretiminin azalması belirtileri görülür.
Artan Zararlı ve Hastalık Riski
Uyumsuz bitki eşleşmeleri, zararlılara ve hastalıklara karşı duyarlılığın artmasına neden olabilir.
Fasulyelerin yakınına soğan dikmek, her iki ürüne de zarar veren zararlıları çekebilir ve bu da hastalıkların yayılmasının artmasına neden olabilir.
Zayıf Bitki Sağlığı ve Gücü
Uyumsuzluklar, yaprakların sararması, zayıf kök gelişimi ve solgunluk gibi belirtilerle birlikte genel bitki sağlığının bozulmasına neden olabilir. Örneğin dereotu yakınında yetiştirilen havuçlarda kök boyutu ve kalitesi azalmış olabilir.
Kaynak İsrafı
Uyumsuz bitkilerin yetiştirilmesine harcanan zaman, çaba ve kaynaklar, hayal kırıklığına ve kaynakların israfına yol açabilir. Çiftçiler ve bahçıvanlar, azalan hasat ve artan haşere yönetimi maliyetleriyle uğraşmak zorunda kalabilir.
Ürün yetiştirmede başarı için bitki uyumsuzluklarını anlamak çok önemlidir. Bahçıvanlar, uyumsuzluk türlerini (alelopatik, besin rekabeti, zararlılara ve hastalıklara duyarlılık ve büyüme alışkanlığının etkileşimi) tanıyarak bitki eşleştirmeleri hakkında bilinçli kararlar alabilirler. Bu bilgi, daha uyumlu ve üretken bir bahçe ekosistemi oluşturmaya, daha sağlıklı bitkiler ve daha iyi verim sağlamaya yardımcı olur. Uyumsuz bitki eşleşmelerinden kaçınmak, verimli bahçelere ve bol hasatlara ulaşmayı sağlar.